Ik ben 12 en ik zit aan de keukentafel. De achterdeur gaat open. Mijn moeder komt bleek binnen: “De cruise control bleef hangen. Op de snelweg. Wat ik ook deed, de auto denderde door met 120 kilometer per uur.”  

Met een burn-out gebeurt er net zoiets. De motor van je lijf is op hol geslagen en kan niet meer terugschakelen. 

Een burn-out? Dat is toch net zoiets als overspannen zijn?

Een deel van de symptomen is inderdaad vergelijkbaar, omdat zowel overspannenheid als burn-out een ontregeling van je stress-systeem zijn. Maar bij overspannenheid is die ontregeling nog niet zo groot en valt relatief eenvoudig op te lossen.  

Míts je meer rust neemt. Doe je dat niet, dan kom je in een vicieuze cirkel. Je stress-systeem blijft voortdurend aan staan en rusten lukt niet meer. 

Totdat je lichaam aan de noodrem trekt

Zoals mijn lijf een jaar of acht geleden deed. In de jaren daarvoor was ik wel een keer overspannen geweest. Maar dan zei de bedrijfsarts dat ik drie weken rust moest nemen en dan voelde ik me inderdaad weer goed.

Dit keer ging ik niet naar de bedrijfsarts. Ik negeerde de signalen. Ik vond dat het juist super goed met me ging. Oké, ik sliep slecht, maar dat gaf niet, want overdag had ik energie voor tien. En oké, ik had last van hartkloppingen, maar kom op – hoe erg is dat? 

Hmm, ik hoor wel erg veel mensen over een burn-out tegenwoordig

Dat is precies wat ik toen ook dacht. “Een modegril, aanstellerij.” En dat was ook precies waardoor ik er niet over durfde te praten.

Ik schaamde me. De eerste maanden van mijn ziek zijn vertelde ik mensen hardnekkig dat ik alleen maar overspannen was.   

Volgens CBS en TNO steeg het aantal burn-outklachten van 12 procent in 2013 naar 15 procent in 2017. Dat betekent dat meer dan 1 miljoen mensen klachten had. En daarvan zaten ruim 3.000 mensen overspannen of burned-out thuis.

Het verschil tussen die 3.000 en die 1 miljoen zit ‘m overigens in de definitie. Burn-outklachten zijn niet hetzelfde als een burn-out. Bij burn-outklachten kun je ook nog in de fase van overspannenheid zitten, maar is je stress-systeem nog niet volledig ontregeld. 

En hoe voelt dat nou, een burn-out?

Het voelt vreselijk. Alles wat normaal gesproken vanzelfsprekend is, lukt niet meer. Koken. Boodschappen doen. De trein nemen.

Ik voelde me alsof ik voortdurend kortsluiting in mijn hoofd had. Een zoemende druk tegen de bovenkant van mijn schedel. En als iemand meer dan drie zinnen tegen me sprak, voelde het alsof de stroomkabel werd doorgeknipt. Dan snapte ik niks meer.

Ik kon niets meer overzien dat uit meerdere stappen bestond. Normaal gesproken ben ik op mijn best als ik vooruit moet denken en verschillende mogelijkheden moet inschatten. Tijdens die burn-out kon ik niet eens met een vriendin van A naar B fietsen, zonder in paniek te raken over welke route ik moest kiezen.

En ook al was ik al ingestort, mijn adrenalinepeil was nog stééds veel te hoog. Ik kon niets meer en ik moest rusten, maar ik voelde voortdurend de fysieke neiging om op te springen. En van onverwachte geluiden, schrok ik alsof een sabeltandtijger uit de bosjes sprong. 

Oef. Dat klinkt niet lekker. Maar had je dat nou écht niet kunnen voorkomen?

Dat is het lastige met een burn-out. Het is een geleidelijk proces en als je niet op tijd stopt, ben je voorbij het kantelpunt waar je zelf nog kunt ingrijpen. Ik dacht dat ik mijn stress compenseerde door extra veel leuke dingen te doen. Ik ging naar lezingen, concerten en deed een opleiding.

Nu weet ik dat leuke dingen óók stresshormonen veroorzaken. Je hebt immers voor álles energie nodig.

Nu weet ik dat je moet rusten om nieuwe energie aan te maken. Anders teer je steeds verder in op je voorraad.

En dat interen, dat deed ik. Tót ik op een dag niet meer kon ophouden met huilen, op kantoor. Ondertussen werkte ik door, want ik had een deadline. Daarna stortte ik volledig in.

Achteraf vind ik het onvoorstelbaar dat ik het zó ver heb laten komen. Maar als je eenmaal dat kantelpunt voorbij bent raakt je hormoonsysteem zo ontregeld dat je jezelf niet meer kúnt uitzetten. 

Hoe ben je er dan uitgekomen?

Ik leerde hoe een burn-out fysiek werkt. Ik leerde over het stress-systeem: over adrenaline en cortisol. Dat ging natuurlijk traag, want ik kon amper een sms-je verwerken, maar na een paar maanden snapte ik het. 

En toen ik het snapte, wist ik wat ik moest doen.

Stoppen

Dus ik dwong mezelf om te stoppen. Ik pauzeerde na élke inspanning. Na het ontbijt – wat met een burn-out al een hele klus is – ging ik een half uur op bed liggen. Tijdens mijn dagelijkse wandeling ging ik halverwege op een bankje zitten. En ik bleef net zo lang zitten, tot ik níet meer de fysieke drang voelde om op te staan. Ook al duurde dat een half uur.

Ik merkte dat die onrust na een tijdje steeds sneller uitdoofde. En ik kreeg een beter gevoel voor de signalen van mijn lichaam.

Na een paar maanden begon ik te herstellen en na nog een paar maanden voelde ik me genezen. Het klinkt enorm cliché, maar ik voel me zelfs beter dan voor die burn-out (wat overigens zeker niet voor iedereen zo is). 

Zodra ik mijn hoofd maar een béétje voel zoemen, laat ik alles uit mijn handen vallen en ga op een bankje zitten. Net zolang tot de drang tot opstaan weer is verdwenen.